سفارش تبلیغ
صبا ویژن

مدهامّتان: علوم و معارف قرآن و حدیث

مدخلی بر تفسیر تاریخی قرآن

«درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن» مدخلی بر تفسیر تاریخی قرآن است

گروه اندیشه: غرض از تألیف «درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن»، این بود که این کتاب مدخلی برای تفسیر تاریخی قرآن باشد و در پی آن به همان مقاصد اصیل و اولیه‌ای که مخاطبان اصلی قرآن درک می‌کردند، دست پیدا کنیم.

دکتر «جعفر نکونام»، دکترای علوم قرآن و حدیث، عضو هیئت مدیره انجمن علوم قرآن و حدیث ایران و معاون مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، در گفت‌وگو با سرویس اندیشه و علم خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، در مورد تاریخ‌‌گذاری قرآن گفت: در کتاب «پژوهشی در مصحف امام علی(ع)» با مؤیدها و شاهدهای متعدد، ثابت کردم ترتیب مصحف آن حضرت(ع) موافق نزول است و این امر با اشاره رسول خدا(ص) صورت پذیرفته است که به موجب آن ترتیب مصحف موجود توقیفی و مورد تأیید رسول خدا(ص) دانسته نمی‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم اظهار کرد: در کتاب «درآمدی بر تاریخ‌‌گذاری قرآن» که به واقع ادامه اثر «پژوهشی درباره مصحف امام علی(ع)» تلقی می‌شود، دیدگاه‌های نو و متعددی مطرح شده که پاره‌ای از آن‌ها در فصل «مبانی تاریخ‌گذاری قرآن» آمده است‌.

نکونام یکی از دیدگاه‌های نو در این اثر را «عرفی بودن زبان قرآن» دانست و گفت: قرآن به زبان عرف عام عرب حجاز عصر رسول خدا(ص) نازل شده است و لذا باید در تفسیر و تاریخ‌گذاری قرآن به قواعد حاکم بر چنین زبانی توجه داشت. از جمله قواعد آن لزوم تام بودن معنای هر واحد نزول و نیز صلاحیت لفظ آغاز هر واحد نزول برای ابتدای کلام است. براساس آن، آیاتی که مفید معنای تامی نیستند یا لفظ آغاز آن‌ها مطلوب برای ابتدای کلام نیست، نمی‌تواند نزول مستقل داشته باشد.

عضو هیئت مدیره انجمن علوم قرآن و حدیث ایران یکی دیگر از آن مبانی را «گفتاری بودن زبان قرآن» عنوان کرد و افزود: گفتاری بودن زبان قرآن به این معناست که سوره‌های قرآن به منزله خطبه‌های یک خطیب خردمند و سخنور است که به تناسب شرایط تاریخی خاص خود ایراد شده‌اند. از رهگذر چنین دیدگاهی بسیاری از مشکلات قرآن را می‌‌توانیم حل کنیم که آن از جمله آیه‌های معترضه‌ای است که هیچ‌گونه ارتباطی با آیه قبل و بعد خود ندارند.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف دانشگاه قم تصریح کرد: هم‌چنین از هم ‌گسیختگی ظاهری‌ای که در بسیاری از سوره‌های قرآن به چشم می‌خورد، براساس این دیدگاه توجیه مناسبی پیدا می‌کند. به موجب این دیدگاه آیات سوره‌ها بیش از آن‌که تناسب سیاقی؛ یعنی تناسب صدر و ذیل داشته باشند، تناسب موقعیتی؛ یعنی تناسب با شرایط تاریخی خاص خود دارند. آیات سوره‌ها ممکن است از هم‌ گسیخته باشند، اما از شرایط تاریخی خاص خود گسیخته نیستند، بنابراین رشته پیوند آیات سوره‌ها را نباید در سیاق؛ یعنی صدر و ذیل جست‌وجو کرد، بلکه باید در شرایط تاریخی زمان و مکان نزول آن جست‌وجو کرد.

 نکونام:
ضرورت تحقیق درباره «ترتیب نزول قرآن» از آن‌جاست که اگر بخواهیم قرآن را در بستر تاریخی و بدون تفسیر به رأی بفهمیم، لازم است قرآن را به همان ترتیبی که طی 23 سال بر پیامبر(ص) نازل شده است، مطالعه کنیم‌

این دکترای علوم قرآن و حدیث «انصراف الفاظ عام و مطلق قرآن به موارد عصر نزول» را مبنای دیگری در این اثر دانست و گفت: درست برخلاف آن‌چه در مباحث الفاظ اصول فقه مطرح شده است ـ که در الفاظ عام اصل بر عموم و در الفاظ مطلق اصل بر اطلاق است، مگر این که قرینه‌ای برخلاف آن وجود داشته باشد ـ ما بر این باوریم که واقعیـت امر، عکس این است؛ یعنی اصل بر این است که الفاظ عام و مطلق قرآن عموم و اطلاق ندارد، بلکه به موارد عصر نزول قرآن اختصاص و انصراف دارد، مگر این‌که قرینه‌ای برخلاف آن همراه یا قبل از نزول آن الفاظ موجود باشد. جهت آن، این است که زبان قرآن عرفی ـ گفتاری است و در زبان عرفی ـ گفتاری الفاظ عام و مطلق عموم و اطلاق ندارد، بلکه به موارد زمان و مکان تکلم انصراف و اختصاص دارد.

دکتر نکونام در توضیح ضرورت شکل‌گیری تحقیقات خود و نوآمدهای نوی آن‌ها عنوان کرد: ضرورت تحقیق درباره «ترتیب نزول قرآن» از آن‌جاست که اگر بخواهیم قرآن را در بستر تاریخی و بدون تفسیر به رأی بفهمیم، لازم است قرآن را به همان ترتیبی که طی 23 سال بر پیامبر(ص) نازل شده است، مطالعه کنیم‌.

وی در پایان سخنانش اظهار کرد: بنابر همین ضرورت بود که مصحف امام علی(ع) به عنوان مصحفی که به «ترتیب نزول» تدوین شده است، مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفت و حاصل این مطالعه و تحقیق به صورت اثری به نام «پژوهشی در مصحف امام علی(ع)» درآمد. ما در این اثر بیشتر موافق نزول بودن آن مصحف را مورد بررسی قرار داده‌ایم و در این زمینه به سؤالات گوناگون پاسخ گفته‌ایم.

نویسنده کتاب «پژوهشی در مصحف امام علی(ع)» خاطرنشان کرد: پس از آن پیشینه، مبانی، منابع و دشواری‌های تاریخ‌گذاری قرآن بررسی شد و از رهگذر آن اثر «درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن» فراهم شد. غرض از تألیف این اثر این بود که مدخلی برای تفسیر تاریخی قرآن باشد و در پی آن یکایک سوره‌های قرآن در همان بستر تاریخی‌اش که نازل شده است، مورد مطالعه قرار بگیرد و به همان مقاصد اصیل و اولیه‌ای که مخاطبان اصلی قرآن درک می‌کردند، دست پیدا کنیم.


تفسیر قرآن به ترتیب نزول

شنبه ۶ خرداد ۱۳۸۵   ۱۱:۴۴    شماره‌ خبر : 51957
تفسیر قرآن مبتنی بر ترتیب نزول ضروری است

گروه فعالیت‌های قرآنی: دومین نشست علمی بررسی تفسیر قرآن به ترتیب نزول، با حضور طلاب غیر ایرانی پنج‌شنبه چهارم خرداد، در مدرسه عالی امام خمینی(ره) قم برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، به نقل از روابط عمومی مدرسه عالی امام خمینی(ره) قم، دومین نشست علمی بررسی تفسیر قرآن به ترتیب نزول، با هدف بررسی تبیین دقیق مفهوم تاریخ‌گذاری قرآن و تفسیر قرآن براساس ترتیب نزول و آشنایی بیشتر با مبانی و معیارهای درست و مؤثر در این زمینه، با حضور حجت‌الاسلام عبدالکریم بهجت پور، معاون فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، حجت‌الاسلام سید منذر حکیم، پژوهش‌گر و عضو انجمن قرآن‌پژوهی حوزه و دکتر جواد نکونام عضو هیئت علمی دانشگاه قم، روز پنج‌شنبه چهارم خرداد در مدرسه عالی امام خمینی (ره) قم، به صورت میزگرد برگزار شد.

«جواد نکونام» عضو هیئت علمی دانشگاه قم در این نشست گفت: تفسیر ترتیب نزول بهترین تفسیری است که می‌شود برای قرآن نوشت. ولی تفاسیری که به شکل کنونی نوشته شده است هم چون یک دائره‌المعارف آشفته است.

  تفسیر قرآن به ترتیب نزول
اگر می‌خواهیم قرآن را به ترتیب مناسب مرتب کنیم، ترتیبی جز ترتیب نزول نمی‌توانیم پیدا کنیم.

نکونام اظهار کرد: اگر می‌خواهیم قرآن را به ترتیب مناسب مرتب کنیم، ترتیبی جز ترتیب نزول نمی‌توانیم، پیدا کنیم.

تفسیر قرآن به شکل موضوعی

وی افزود: قرآن را نمی‌شود به صورت موضوعی منظم کرد. چون سوره‌ها موضوع خاصی ندارند که آنها را براساس موضوعی مرتب کنیم.

نکونام تصریح کرد: امیرالمومنین امام علی(ع) قرآن را به ترتیب نزول نوشتند و بی‌تردید کار ایشان، حکیمانه است و وقتی حضرت بقیةالله(عج) ظهور کنند، قرآن امیرمومنان حضرت علی(ع) را به ما عرضه می‌کنند و این به خاطر اهمیت آن است.

وی تأکید کرد:‌ ما قرآن را به ترتیب نزول و به همان شکلی که نازل شده و به ذهنیتی که در مخاطبان خود و در آن عصر حضور داشته، باید مطالعه کنیم و این کار باعث دگرگونی بسیاری در معارف ما خواهد شد.

 نکونام:
خدای حکیم، قرآن را به ترتیب نزول و بر اساس مقتضیات و شرایط، قرآن را نازل ‌کرده است.

نکونام گفت: خدای حکیم، قرآن را به ترتیب نزول وبر اساس مقتضیات و شرایط، قرآن را نازل ‌کرده است.

تفسیر قرآن به مدد علوم تجربی، فقه، عرفان و فلسفه

نویسنده کتاب «تاریخ‌گذاری قرآن» تصریح کرد: ما نباید قرآن را به مدد علوم تجربی، فقه، عرفان و فلسفه تفسیر کنیم. قرآن را باید همان‌طور که عرب از آن موضوع می‌فهمید، تفسیر کنیم و باید یک عرب جاهل عصر نزول شویم تا قرآن را به‌درستی درک کنیم. در غیر این صورت،‌ قرآن را از بستر تاریخ آن جدا کرده و در فضای دیگر نشانده‌ایم و به‌گونه‌ای دیگر آن را می‌شناسیم.

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام "اسکندرلو" عضو هیئت علمی مدرسه عالی امام خمینی(ره) قم و دبیر این نشست درباره اهمیت این موضوع گفت: بررسی راه‌کارها و امکان نگارش تفاسیری جدید بر مبنای ترتیب نزول و تشریح و بیان فوایدی که بر این امر مترتب می‌شود، از موضوعاتی است که می‌تواند در این زمینه بحث و بررسی شود.

 اسکندرلو:
‌از آن‌جا که «تاریخ‌گذاری قرآن» پژوهشی تاریخی است، مبنا و روش تحقیق درست آن، استناد به ادله تاریخی و روایات معتبر و مضامین آیات و سوره های قرآن است.

تفاوت پژوهش مسلمانان با پژوهش مستشرقان

وی با اشاره به تفاوت پژوهش مسلمانان با پژوهش مستشرقان در زمینه ترتیب نزول قرآن افزود: ‌از آن‌جا که «تاریخ‌گذاری قرآن» پژوهشی تاریخی است، مبنا و روش تحقیق درست آن، استناد به ادله تاریخی و روایات معتبر و مضامین آیات و سوره‌های قرآن است.

http://www.iqna.ir/news_detail.php?ProdID=51957

تفسیر قرآن به ترتیب نزول

جمعه ۵ خرداد ۱۳۸۵   ۱۱:۴۵    شماره‌ خبر : 51904
در نشست «بررسی تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول» طرح شد:
توجه به تاریخ نزول در مطالعه آیات قرآن، موجب دگرگونی بسیاری از معارف خواهد شد

گروه اندیشه: به نظر می‌رسد تاریخ گذاری قرآن از زمان صحابه و تابعان صورت گرفته و آنان با تکیه بر روایات، ترتیب نزول قرآن را بیان کردند و اگر قرآن را بر اساس تاریخ نزول آیات مطالعه کنیم، بسیاری از معارف دگرگون خواهد شد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، نشست علمی بررسی تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول با حضور اندیشمندان حوزه دین در مدرسه علمیه امام خمینی(ره) قم برگزار گردید.

به نقل از مرکز خبر حوزه، حجت الاسلام و المسلمین اسکندرلو، دبیر این نشست با اشاره به جایگاه قرآن در شناخت معارف الهی گفت: مطالعه قرآن به ترتیب نزول آن، این موفقیت را فراهم می‌کند که قرآن را در فضای واقعی خود به ترتیب طبیعی و تدریجی مطالعه و بررسی کنیم و به تفسیر عمیق و دقیقی از آن دست یابیم که اصطلاحا «تاریخ گذاری» قرآن اطلاق می‌شود.

وی تاریخ گذاری قرآن را معیار مناسبی برای تصحیح روایات اسباب نزول، سور مکی و مدنی، تاریخ و قصص امت‌های پیشین و آشنایی با اصیل‌ترین سیره نبوی دانست و گفت: اهداف این نشست، تبیین دقیق مفهوم«تاریخ‌گذاری» قرآن و تفسیر بر اساس ترتیب نزول و آشنایی با مبانی صحیح در این زمینه و نیز بررسی راه‌کارهای نگارش تفاسیر جدید بر مبنای ترتیب نزول قرآن است.

 حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حکیم:
با پرداختن به ترتیب نزول سور قرآنی، می‌‌وان تاریخچه‌ای مستند از متن قرآن کریم به دست آورد و بسیاری از مباحث تحریف شده را با ارجاع به معارف قرآنی مورد بررسی مجدد قرار داد.

در این نشست علمی حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حکیم، با اشاره به پیشینه تفسیر براساس ترتیب نزول گفت: با پرداختن به ترتیب نزول سور قرآنی، می‌‌توان تاریخچه‌ای مستند از متن قرآن کریم به دست آورد و بسیاری از مباحث تحریف شده را با ارجاع به معارف قرآنی مورد بررسی مجدد قرار داد.

براساس این گزارش، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر جعفر نکونام، با اشاره به تاریخ تفسیر قرآن بر مبنای نزول آن گفت: به نظر می‌رسد تاریخ گذاری قرآن از زمان صحابه و تابعان صورت گرفته و آنان با تکیه بر روایات، ترتیب نزول قرآن را بیان کردند و سور قرآنی را براساس مکی و مدنی ساماندهی نمودند و اگر قرآن را بر اساس تاریخ نزول مطالعه کنیم، بسیاری از معارف دگرگون خواهد شد.

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین بهجت‌پور با اذعان به تأثیر محتوی و روش در تحریف هر مجموعه گفت: ا گر به روش‌ها دقت کنیم و بدانیم جایگاه هر مفهوم دقیقا در چه فاصله زمانی و با چه معلومات قبلی است، می‌توان دستور بعدی را دانست و از آنجا که روش قرآن روش آموزش تربیت‌مدار است، سبک نزول قرآن ما را به روش و تحول قانونمند قرآن در عرصه تربیت نفوس انسان‌ها می‌رساند.

http://www.iqna.ir/news_detail.php?ProdID=51904