نظرات ياداشت پاسخ نقدي درباره خاص بودن مخاطبان قرآن و عام بودن هدايت آن

+ زهرا محمودي

بنده نتوانستم خاص بودن مخاطب و عام بودن هدايت رساني و نه عام بودن مخاطب را درک کنم. اگر قرآن در عصر نزول با "هدف هدايت جهانيان" نازل شده است، ديگر حق ندارد هنگام سخن گفتن تنها به مخاطبان حاضر خود بينديشد. همانطور که گاهي سخنراناني با هدف ضبط صدا و پخش آن براي همه مردم در جلسه اي سخن مي گويند. اين کاملا طبيعي و لازم است که اگر لازم شد نکاتي را نيز براي عموم مردم متذکر گردد هرچند حاضران در جلسه آن را درک نکنند.
من نمي توانم به قرآني تکيه کنم که تنها مخاطبان حاضر خود را ديده و براي من فقط به عنوان "هدفي ضمني" در زمان و مکان ديگر نيز هادي باشد.
به نظر بنده موضوع قرآن با "هر کتاب ديگر" فرق مي کند. حتي با سخنان امير المومنين در مسجد کوفه نيز قابل قياس نيست؛ چه که اينها هدف اصلي خود را اصلاح هم عصريان خود مي دانند و معتقدند هر دوره اي امامي دارد؛ هرچند به طور ضمني براي مردم ديگر زمانها نيز مفيد است. اما نص الهي تنها يکي است و ذکر للعالمين است.

پاسخ

چند نکته: 1. درک اين که مخاطب قرآن در دوره مکي مشرکان قريش و در دوره مدني مردم مدينه است، سخت نيست. به آيات سوره ها مراجعه فرماييد و خطابات آيات و نيز موضوعات آنها را دقت کنيد. بعد به اين سئوال پاسخ دهيد که آيا خطاب به عرب حجاز عصر پيامبر و درباره موضوعات مطرح ميان آنان است يا نه؟ 2. شما پذيرفته ايد که خطبه هاي حضرت علي(ع) در مسجد کوفه خطاب به مردم کوفه در آن زمان است. حال از شما مي پرسم، چطور شما به خطبه هايي تکيه مي کنيد که مخاطبانش تنها آن مردم هستند؟ اگر به خطبه هاي امام علي(ع) در عين حالي که مخاطبان خاص داشته، تکيه مي کنيد، به قرآن نيز همين گونه تکيه بفرماييد. 3. قرآن اگر از جهاتي با ساير متون و کتب فرق داشته باشد، هرگز از اين جهت که به زبان عربي است و ناظر به مخاطبان زمان و مکان نزولش هست و موضوعات مطرح ميان آنان را مورد توجه قرار داده، هيچ تفاوتي با ساير متون و کتب و از جمله خطبه هاي امام علي(ع) ندارد.