جواز طرح شبهه در ایمانیات
•
یکی از کارهایی که ما در گروه قرآن دانشجو انجام دادیم، انعکاس شبهاتی بود که مخالفان اسلام و تشیع در سایت ها و وبلاگ هایشان آورده بودند تا این که دانشجویان تحصیلات تکمیلی به پاسخگویی به آنها اهتمام ورزند. قرائن و شهادات همه گواه همین هدف است.
اما جالب است، طبق فتواهایی که اخیراً از آیت الله جناتی منتشر شده است، ایراد شبهه حتی در ایمانیات یعنی اصول و ضروریات دین و مذهب موجب خروج از دین و مذهب نمی شود؛ چه رسد، به این که ایراد شبهه در غیر ایمانیات باشد. فتاوی ایشان را در ذیل ملاحظه فرمایید.
1. آیا به کسى که امر ضرورى و حکمى را بر اساس دلیل علمى به نظر خود انکار مىکند، اطلاق مرتد مىشود یا خیر؟
پاسخ: بر او اطلاق مرتد نمىشود و همچنین داراى حکم آن نمىباشد، زیرا مرتد بر کسى اطلاق مىشود که ضرورى از ضروریات دین را بدون دلیل انکار کند.
2. کسى که مسأله ضرورى دینى را بر اساس اعتقاد انکار مىکند و نه براساس عناد، آیا حکم مرتد بر او جارى است یا خیر؟
پاسخ: حکم مرتد را ندارد.
3. شیوه آگاهان و عالمان در زمان پیامبر(ص) و پس از ایشان در برابر آنانى که مسائل ضرورى را انکار مىکردند و یا القاى شبهه بین مردم مىنمودند، چگونه بود؟
پاسخ: شیوه آگاهان و عالمان در زمان پیامبر (23 سال) و عصر صحابه (100 سال) و زمان تابعین (70 سال) بسیار نیکو و پسندیده بود، زیرا اولا آنان را در جلساتى که داشتند مىپذیرفتند و ثانیا اشکالات آنها را با دلیل و منطق پاسخگو بودند و شبهه را از اهلشبهه برطرف مىکردند. براى اثبات این مدعى مىتوانید به کتابهاى تاریخى مراجعه فرمایید که شیوه خوب پیامبر را در برابر کافران و ملحدان در مسجد مدینه (اسطوانةالوفود) بیان مىکنند. شیوه حضرت امیر(ع) در مدینه و کوفه با ابن کواع وامثال او و شیوه امام صادق(ع) با ابن ابىالعوجا، در برابر اشکالاتى که بر مسائل اعتقادى و احکام شرعى اسلام داشتند همین گونه بود و با آن شیوه پاسخ مىگفتند و شبهههاى آنان را برطرف مىکردند.
4. آیا طرح شبهه معقول از طرف صاحبنظرى علیه یک مسأله ضرورى در اسلام باعث ارتداد او مىشود؟
پاسخ: طرح شبهه در برابر یک مسأله ضرورى اگر به گونه معقول باشد و بر طریقه عناد و دشمنى نباشد، باعث ارتداد نمىشود، زیرا با توجه به اشکالات و شبهاتى که در جلسات رسول خدا(ص) و حضرت امیر(ع) و امام صادق(ع) ایراد مىشد و پاسخى که آنان با شیوهاى پسندیده مىدادند، این نکته دریافت مىشود که طرح شبهه معقول از طرف دانشمند و صاحبنظر و اندیشه - از هر مقولهاى که باشد - موجب ارتداد نمىشود و بر عالمان فقه و تفسیر و کلام امروز است که آنها را همانند عالمان زمان پیامبر و صحابه و تابعین، با دلیل پاسخ دهند و شبهات را از آنان برطرف کنند، زیراپاسخ بدون دلیل و منطق تأثیر ندارد و شبهه را از پرسشکننده برطرف نمىکند. بدین جهت، سیره رسول خدا و امامان در مقام پاسخ به پرسشها همیشه همراه با دلیل بود و هرگز موردى وجود ندارد که آنان روش دیگرى را اتخاذ کرده باشند.
5. بر کسى که نماز نمىخواند و روزه نمىگیرد، اطلاق مرتد مىشود؟
پاسخ: مجرد نماز نخواندن و روزه نگرفتن باعث ارتداد نمىشود.