مدهامّتان: علوم و معارف قرآن و حدیث

نقد حجت‌الاسلام مودب بر دیدگاه نکونام/

دیدگاه تفسیر سه لایه از قرآن سخنی مبهم و غیرمستند است

گروه حوزه‌های علمیه: جعفر نکونام، چندی پیش مدعی شده بود که استنطاق از قرآن، نیازمند ارائه تفسیری سه‌لایه از آن است (نک: تفسیر سه لایه ای قرآن)، که حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مودب، به عنوان یکی از قرآن‌پژوهان منتقد این دیدگاه، اظهار کرد: طرح تفسیر سه لایه از قرآن برخلاف روایات و غیرمستند است.

 به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مودب، استاد تمام دانشگاه قم در رشته علوم قرآن و حدیث است که معاونت پژوهشی این دانشگاه، ریاست انجمن قرآن‌پژوهی حوزه علمیه، نویسندگی ده‌ها مقاله علمی پژوهشی قرآنی و چندین مجلد کتاب از جمله مسئولیت‌ها و آثار این قرآن‌پژوه است.

مودب در گفت‌و‌گو با ایکنا با اشاره به اظهارات جعفر نکونام، عضو هیئت علمی دانشگاه قم و نایب رئیس انجمن مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی که 18 اسفند در ایکنا منتشر شد، گفت: ایشان که همکار محترم ما هم هستند مدعی شده اند که استنطاق از قرآن نیازمند ارایه تفسیری سه‌لایه از آن است در صورتی که این ادعا بدون استناد و سخنی مبهم است.

نقد حجت‌الاسلام مودب بر دیدگاه نکونام

حجت‌الاسلام مودب با اشاره به مدعای وی در تفسیر سه لایه از قرآن گفت: تفسیر سه لایه ای، سخنی مبهم و بی مستند است و همواره در نظر مفسران، تفسیر دارای دو سطح ، ظاهر و باطن است آن چنان که در روایات امده است که هیچ آیه نیست مگر آن که دارای ظاهر و باطن است آن چنان که محدث بزرگوار صفار در کتاب بصائر آورده است : حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ هَذِهِ الرِّوَایَةِ مَا مِنَ الْقُرْآنِ آیَةٌ إِلَّا وَ لَهَا ظَهْرٌ وَ بَطْنٌ فَقَالَ ظَهْرُهُ تَنْزِیلُهُ وَ بَطْنُهُ تَأْوِیلُهُ  .  بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلى الله علیهم، ج‏1، ص: 196

تفسیر تاریخی در صورت اعتبار هم، گرایش تفسیری است

مودب با اشاره به دیدگاه تفسیر تاریخی افزود: تفسیر تاریخی در صورت صحت و اعتبار از گرایشات تفسیری به شمار می آید و نه لایه درونی و همسطح تفسیر کلامی و یا تفسیر اجتماعی است که مربوط به تخصص و  تفسیر تاریخی در صورت صحت و اعتبار ، از گرایشهای تفسیری به شمار می‌آید و نه لایه درونی و هم سطح تفسیر کلامی یا تفسیر اجتماعی است که مربوط به تخصص و گرایشهای مفسران است. ضمن آن که تفسیر تاریخی را اختصاص به عصر نزول دانستن ، امری ناصواب است و قرآن برای همه دورانها و عصرها است آن چنان که در قرآن آمده است : قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُم‏: بگو: اى مردم! من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم»(اعراف 158).

این قرآن‌پژوه همچنین با اشاره به ادعای مطرح شده درباره تفسیر فراتاریخی از قرآن بیان کرد: لایه دوم ، آن چنان که اشاره شد، ادعای مبهم است و اگر مقصود از آن مرحله دوم فهم قرآن که همان باطن است، باشد راه وصول بدان لازم است روشمند باشد که کامل ترین آن، استفاده از دانش معصومین است که به علم باطن قرآن اگاه هستند و ورود دیگران، سبب تفسیر به رای است و دریافت ملاکات آیات هم گرچه امری مشکل است و در همه آیات، قابل دسترسی نیست و در دیگر موارد نیز، تفسیر به رای است.

برداشت فراتاریخی ناصواب است

عضو هیئت مدیره انجمن قرآن‌پژوهی حوزه علمیه همچنین با اشاره به تطبیق برداشت‌های فراتاریخی از قرآن بر دوره کنونی، اظهار کرد: گزاره‌های کلی که خود هنوز در روش تفسیری، معتبر نیستند چگونه می‌تواند موجب تفسیر دیگر آیات قرار بگیرد. ضمن آن که تفسیر فرا تاریخی خود اصطلاحی، ناصواب است و قرآن دارای ظاهر و باطن است که ظاهر و باطن آن در همه دوره های تاریخ و درهمه زمان‌ها و مکان‌ها ارزشمند و معتبر است.

قرآن فراتاریخی است

وی همچنین در رد تاریخمندی قرآن عنوان کرد: تفسیر تاریخی، اگر مقصود از آن توجه به تاریخ نزول آیات و استفاده از شان نزول باشد، امری مطلوب است؛ البته در صورتی که روایات و یا گزارشات تاریخی جعلی نباشد و از اعتبار برخوردار باشد و اگر مقصود از آن تاریخی بودن متن است به گونه ای که قرآن تاریخمند باشد و فهم آن منوط به تاریخ عصر نزول باشد و دیگران از فهم آن محروم باشند، عقیده نادرست است زیرا قرآن برای عصر خاصی نازل نشده و برای همه نسلها تا روز قیامت است ان چنان که مفسران برخلاف مستشرقان، بدان معتقدند وروایات فروانی بر تایید ان وجود دارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

نظرات بینندگان

ناشناس||1395/01/09 - 12:28

به اعتقاد بنده دیدگاه آقای نکونام به صواب نزدیکتر است تا آقای مؤدب، و می تواند مورد بحث قرار گیرد، و این به معنای تأئید کامل دیدگاه آقای نکونام نیست.

شهریار شریعت|1395/01/09 - 14:46

 به نظر می‌آید آقای مؤدب متوجه نشده‌اند که آقای نکونام چه گفته‌اند!

آقای نکونام اگر قرآن را فراتاریخی نمی‌دانستند که لایه دوم را ذکر نمی‌کردند. آقای نکونام گفته‌اند که از مطالب آن زمان، برداشت فراتاریخی کنیم و به زمان خودمان نیز تعمیم دهیم.

به نظر می‌آید آقای مؤدب تعصب و پافشاری زیادی روی تفسیر مأثور دارند و به ظاهر قرآن، توجه چندانی ندارند در حالی که همه قبول دارند ظاهر قرآن، حجت است چراکه آفتاب آمد، دلیل آفتاب. اینکه دیگر تفسیر به رأی نیست. گذشته از آن، طبق اصل عقلی و روایی، روایات مخالف قرآن، مردودند لذا در زمان غیبت، همان ظاهر قرآن اصل است.

مهدی||1395/01/10 - 09:18

به نظر اینجانب تفکر سه لایه اگر برای هر آیه و کلمه و حرف در نظر گرفته شود ، قابل بررسی است. ولی اگر بخواهد برای مثلا برای بعضی آیات قائل به تاریخی بودن بشود و برای بعضی آیات نه ، نمیتوان روی آن بحث کرد.(منظورم این است ه مثلا بگوییم فلان آیه مخصوص زمان پیامبر بوده و الان کارایی ندارد.)