طی روایاتی که از سوی چهارده تن از صحابه و تابعان نقل شده، ترتیب نزولی به گونه ای که در لینک ذیل آدرس داده شده، به چشم می خورد. اگرچه این ترتیب اطمینان علمی لازم را فراهم نمی کند و در برخی از موارد قابل قبول نمی نماید؛ اما اعراض کلی نیز از آن صحیح به نظر نمیرسد. می توان از این ترتیب تا جایی که با ادله معتبر مخالفت ندارد، استفاده کرد.
| بررسی «ترتیب مصحف امام علی(ع) موافق نزول یا موافق موجود؟» در آخرین شماره از پژوهش‌نامه «قرآن و حدیث» | ||
|
گروه اندیشه: مقاله «ترتیب مصحف امام علی(ع) موافق نزول یا موافق موجود؟» تألیف «جعفر نکونام»، در آخرین شماره از پژوهش‌نامه «قرآن و حدیث» منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، از دیرباز تلقی علمای سنی و شیعه از روایاتی که در زمینه مصحف امام علی(ع) رسیده، این بوده است که ترتیب آن بر خلاف ترتیب مصحف رایج، موافق نزول بوده است، اما در این اواخر برخی در روایاتی که بر موافق نزول بودن مصحف امام علی(ع) دلالت دارد و ترتیب آن را همسان ترتیب مصحف رایج معرفی کردند و نه ویژگی که برای آن یاد کرده‌اند، این است که در حواشی آن تفسیر و شأن نزول قرآن آمده بود. در این مقاله با بررسی آن روایات و ایراداتی که بر آن‌ها وارد کرده‌اند، نشان داده می‌شود که این ایرادات وارد نیست و آن روایات مستندات ارزشمندی برای موافق نزول بودن مصحف امام علی(ع) تلقی می‌شود. در بخشی از این مقاله در رابطه با دلایل مرتب بودن مصحف امام علی(ع) موافق نزول می‌خوانید: به نظر می‌رسد که هم عقل و هم نقل گواهی می‌کنند که ترتیب مصحف امام علی(ع) موافق نزول بوده است. نویسنده تصریح کرده است: روایات بیان شده دو دسته‌اند؛ دسته‌ای از آن روایات با تعبیری چون «فألفه کما انزل الله» از ابورافع و ... به اجمال خبر داده‌اند و دسته دیگر از روایات شامل ترتیب نزول یکایک سوره‌های قرآن هستند که از آن حضرت نقل یا به مصحف امام صادق(ع) منسوب شده است. نکونام در این مختصر نوشته است: ترتیب سور مندرج در روایات اخیر صراحتاً به مصحف آن حضرت نسبت داده نشده است، اما تلویحاً از ترتیب سور آن حکایت دارد. طی یکی از این روایات با تعبیر «حکی عن شعبة مصحف الصادق(ع)» ترتیب سوره‌های مصحف منسوب به امام صادق(ع) که بر وفق زمان نزول است، گزارش شده است و می‌دانیم که آن بزرگوار یکی از وارثان مصحف امام علی(ع) بوده است. در ادامه نویسنده گفته است: بنابراین می‌توان ترتیب سوره‌های مصحف منسوب به ایشان را به واقع ترتیب سوره‌های امام علی(ع) دانست. دو راوی نیز به نام‌های «سعیدبن مسیب» و «مقاتل‌بن سلیمان» طی دو روایت جداگانه ترتیب نزول سوره‌های قرآن را از حضرت علی(ع) گزارش کرده‌اند که کاملاً با ترتیب سور منسوب به مصحف امام صادق(ع) موافقت دارد. پژوهش‌نامه «قرآن و حدیث» به صاحب امتیازی انجمن علوم قرآن و حدیث ایران، مدیرمسئولی «جعفر نکونام» و سردبیری «عباس همامی» به تازگی، در شماره دوم، به بازار علم و اندیشه عرضه شد. |
در این مقاله، جدیدترین نظریه در خصوص ترتیب آیات بررسى شده است. این نظریه متعلق به علامه طباطبایى است. وى بر این نظر است که پیامبر اسلام(ص) ترتیب نزول آیات را توقیف و تایید فرمودهاند، نه ترتیب موجود آیات را که در مواردى بر خلاف ترتیب نزول صورت گرفته است; این موارد را باید به ذوق و اجتهاد صحابه منسوب ساخت.
این نظریه بر ادله نیرومندى متکى است. طبق روایات معتبر و مستفیض، پیامبر(ص) و صحابه آغاز و پایان سورههاى تدریجى النزول را هنگامى درمىیافتند که «بسمله» نازل مىشد. این نشان مىدهد که تا سورهاى کامل نمىشده، سوره دیگرى آغاز نمىگردیده است. بر این اساس باید آیات سورهها به ترتیب نزول فراهم آمده باشد; نیز برابر روایات معتبر، پیامبر(ص) به على(ع) فرمان داد که مصحفى را موافق نزول فراهم کند و او نیز چنین کرد. همچنین ملاحظه مضامین سور متحد السیاق و دفعى النزول آشکار مىسازد که بناى نزول سورهها بر این نبوده که آیات متحد الموضوع در سوره معینى بیاید; لذا معقول نیست که پیامبر(ص) جاى آیات را بر خلاف ترتیب نزول تعیین فرماید.
کلید واژهها: 1- ترتیب آیات 2- توقیف و اجتهاد3- جمع قرآن 4- ترتیب نزول 5-مصحف على(ع)6- مصحف عثمانى.
•
